دستگیره چیست ؟

یک درب، به‌طورمعمول از دو قسمت تشکیل شده است؛ بدنه اصلی درب و یراق‌آلات آن. یکی از مهم‌ترین یراق‌آلات درب، دستگیره آن است که همه ما انواع آن را روی درب‌های مختلف، دیده‌ایم. نقش اصلی دستگیره درب چیست؟ اصلی‌ترین کارکرد دستگیره درب، باز و بسته کردن و هدایت آن است. این قطعه، انواع مختلفی دارد که از دو نظر با یکدیگر متفاوت هستند، اول؛ شکل و ظاهر و دوم؛ کاربری.

برخی از انواع دستگیره، مانند دستگیره درب حیاطی تنها مخصوص درب‌های ورودی در فضای باز هستند و برخی دیگر، مانند دستگیره رزت، بیشتر در داخل ساختمان به کار می‌روند. به‌منظور، تعیین جنس دستگیره نیز باید پرسید که کارکرد دستگیره چیست؟ درواقع، در چه محلی قرار است که نصب شود؟ دستگیره‌هایی که در محیط‌های بیرونی نصب می‌شوند باید حتما در برابر رطوبت و خوردگی مقاومت بیشتری داشته باشند. این در حالی است که این الزام برای دستگیره‌های داخل ساختمان، کاهش می‌یابد.

در این مقاله، انواع دستگیره درب، کارکردها و مکانیسم‌های آن‌ها را بررسی می‌کنیم. در بخشی نیز به بحث جنس دستگیره درب پرداخته و تلاش می‌کنیم، مزایا و کاربردهای هرکدام را معرفی کنیم. درصورتی‌که قصد دارید بدانید که دستگیره چیست و کدام‌یک از انواعش برای درب شما مناسب است، این مقاله می‌تواند، بهترین راهنما برای شما باشد.

 

 

نقش دستگیره چیست؟

دستگیره درب ، در صورتی که به همراه قفل عمل کنند، نقش کلیدی در ایمن نگه‌داشته شدن خانه یا ملک شما بازی می‌کنند. با چرخاندن دستگیره است که زبانه قفل، آزادشده و درب، باز یا بسته می‌شود. علاوه بر این، این قطعه، نقش مهمی نیز در دکوراسیون داخلی فضا دارد. دستگیره‌های بسیار سنتی تا بسیار مدرن در طرح‌ها و رنگ‌های مختلفی تولید می‌شوند که می‌توانند با سبک کلی طراحی داخلی فضا و رنگ درب و دیوار خانه، هماهنگ شوند. این نقش دستگیره تا آنجایی پیش می‌رود که برخی دستگیره‌ها تنها جنبه تزئینی داشته و به‌منظور هدایت درب، روی آن نصب می‌شوند.

برخی از انواع خاص دستگیره نیز کاربردهای ویژه‌تری دارند. به‌طور مثال، دستگیره خروج اضطراری پنیک را می‌توان نام برد. این دستگیره‌ها وظیفه باز کردن قفل درب در مواقع اضطراری، مانند آتش‌سوزی یا حوادثی که سبب هجوم افراد به سمت درب می‌شوند را بر عهده دارند. نوع خاص‌تری از دستگیره نیز وجود دارد که به‌جای درب، روی دیوارها نصب‌شده و به افراد به هنگام نشستن، برخاستن و یا راه رفتن، کمک می‌کند. این دستگیره، دستگیره توان‌بخشی نام دارد. با توجه به اینکه در این مقاله، تمرکز ما بر روی دستگیره درب است، بررسی دستگیره‌های توان‌بخشی در چارچوب مطالب حاضر، نمی­گنجد.

پاسخ به سوال کارکرد و فایده دستگیره چیست با بررسی انواع دستگیره درب، کامل‌تر و مشخص‌تر خواهد شد. در این بخش انواع دستگیره را معرفی می‌کنیم.

 

 

انواع دستگیره چیست؟

دستگیره درب را می‌توان برحسب عملکرد، جنس، محل نصب و دیگر شاخص‌ها دسته‌بندی کرد. مهم‌ترین نوع دسته‌بندی بر اساس نوع عملکرد است. دراین‌بین، توانایی قفل شدن یا نشدن، یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در دسته‌بندی درب است. در این بخش انواع دستگیره را بر اساس مکانیسم عملکرد و کاربری، بررسی می‌کنیم.

دستگیره درب غیرفعال

نام لاتین این دستگیره، Half Dummy است. اما منظور از غیرفعال بودن دستگیره چیست؟ غیرفعال بودن به این معنی است که نمی‌توان با استفاده از دستگیره، درب را قفل کرد. به‌این‌ترتیب، برای باز کردن درب، تنها باید آن‌ها را کشید. بیشترین استفاده از این درب بر روی درب‌های دولنگه است. همان‌طور که مشخص است، کاربرد این دستگیره، بیشتر تزئینی است و مکانیسم قفل درب، کاملا از آن جداست. این دستگیره، در اشکال مختلفی از گرد تا مستطیل و یا اشکال پیچیده‌تر ساخته می‌شود.

دستگیره پاساژ

نام لاتین این دستگیره Passage است. این دستگیره نیز غیرفعال بوده یعنی نمی‌توان با استفاده از آن، درب را قفل کرد اما مکانیسم آن به این صورت است که برای بستن چفت درب، باید آن را چرخاند. اما کاربرد این دستگیره چیست؟ با توجه به امنیت پایینی که این دستگیره دارد از آن بیشتر برای ورودی مکان‌ها و سالن‌های عمومی، استفاده می‌شود. همچنین با توجه به ماهیت چرخشی عملکرد این دستگیره، آن را بیشتر به‌صورت توپی یا گرد می‌سازند.

دستگیره درب حریم خصوصی

 

 

همان‌طور که از نام این دستگیره برمی‌آید، به‌منظور فراهم کردن حریم خصوصی بیشتر، طراحی شده است. به‌این‌ترتیب، مشخص است که می‌توان با استفاده از آن، درب را قفل کرد. عملکرد این دستگیره به این صورت است که با استفاده از کلید از خارج یا یک دکمه فشاری یا چرخشی از داخل، می‌توان قفل آن را باز کرد. نوع خارجی این دستگیره “door handle” ، بر روی خود، جای کلید برای چرخاندن دارد. امنیت این دستگیره‌ها به‌اندازه‌ای نیست که بر روی درب ورودی ساختمان نصب شوند. بااین‌حال برای درب‌های داخلی، مانند درب حمام و اتاق خواب، گزینه‌ای مناسب هستند.

دستگیره درب انبار

 

 

دستگیره انباری، به‌منظور نصب بر روی درب انباری، حیاط‌خلوت و پاسیو استفاده می‌شود. عملکرد آن‌ها به‌گونه‌ای است که از داخل، به‌صورت آزادانه باز می‌شوند حتی اگر از بیرون قفل شده باشند. اما برای باز کردن آن‌ها از بیرون باید حتما قفل آن‌ها را با استفاده از کلید، باز کرد. همچنین، این دستگیره به‌محض اینکه بسته می‌شود از بیرون قفل می‌شود.

از این دستگیره برای انبارها و سوله‌های صنعتی نیز استفاده شده و معمولا باید ضد حریق باشد. شاید بپرسید نشانه ضد حریق بودن دستگیره چیست؟ پاسخ این است که یک دستگیره ضد حریق از مواد غیرقابل اشتعال و مقاوم در برابر حریق ساخته‌شده و با استانداردهایی نظیر UL (استاندارد سازمان ملی استاندارد آمریکا) درجه­بندی شده است.

دستگیره درب ورودی

 

 

اما دستگیره درب ورودی چیست؟ این دستگیره از هر دو طرف، قابل قفل کردن بوده و مناسب درب‌های ورودی خانه و دیگر فضاها هستند. قفل کردن این دستگیره چه از داخل و چه از بیرون با استفاده از کلید انجام می‌شود. این دستگیره، امنیت بیشتری را فراهم کرده و با درجات امنیتی مختلف، ساخته می‌شوند. همچنین به دلیل استفاده آن‌ها در ورودی خانه، تنوع بسیار بالایی نیز در طراحی دارند. در برخی انواع این دستگیره، از دکمه‌های چرخنده برای قفل کردن درب از داخل نیز استفاده می‌کنند.

 

 

انواع دستگیره ازنظر شکل ظاهری

نوع دیگر دسته‌بندی دستگیره‌های درب، بر اساس شکل ظاهری آن‌هاست. البته شکل ظاهری در مکانیسم دستگیره نیز اثرگذار است که جزئیات آن را در ادامه، بیشتر بررسی می‌کنیم.

دستگیره پلاک چیست ؟

 

 

به‌طورکلی، به دستگیره‌ای که به‌صورت یک‌تکه ساخته‌شده باشد، دستگیره پلاک گفته می‌شود. به‌این‌ترتیب، بیشتر دستگیره‌هایی که تابه‌حال دیده‌ایم از نوع دستگیره پلاک هستند. انواع دستگیره پلاک ، می‌توانند کاربری‌های مختلف داخلی و خارجی داشته باشند. در این دستگیره‌ها، قسمتی که با زبانه قفل درگیر می‌شود، یعنی اهرم و قسمت کلیدخور یا سوئیچی آن، به‌صورت یکپارچه روی درب، نصب می‌شوند. در ادامه، انواع دستگیره پلاک را معرفی می‌کنیم.

دستگیره اهرمی یا لور

این دستگیره تنها برای باز و بسته کردن زبانه قفل، مورداستفاده قرار می‌گیرد و توانایی قفل کردن آن را ندارد. به‌این‌ترتیب، مشخص است که باز کردن قفل زا قسمت دیگری از درب باید انجام شود. نام لاتین این دستگیره، لور (Lever) به معنی اهرمی است. این دستگیره به همراه صفحه پشتی‌اش ارائه می‌شود که می‌توان آن را روی درب، نصب کرد. اگر سوال شما این است که بهترین انتخاب برای دستگیره درب اتاق خواب چیست؟ یکی از بهترین گزینه‌ها، دستگیره لور است.

 

 

صفحه پشتی این دستگیره می‌تواند در اشکال مختلفی ساخته شود. این دستگیره، درواقع، آشناترین شکل دستگیره است که می‌شناسیم.

 

 

دستگیره D Pull

همان‌طور که از نام این دستگیره مشخص است، شکل آن به شکل حرف D انگلیسی است. این دستگیره بر روی درب‌هایی نصب می‌شود که نیازی به قفل یا چفت ندارند و تنها جداکننده فضا هستند. دستگیره D Pull بیشتر روی درب‌های بیمارستان و درب‌های داخلی کارخانه‌ها و سوله‌های صنعتی، نصب می‌شوند.

دستگیره های کششی یا Flush

دستگیره درب کششی، بیشتر بر روی درب‌های کشویی یا ریلی نصب می‌شود. شکل آن به‌گونه‌ای است که درون درب، یک فرورفتگی ایجاد کرده تا دست بتواند در آن جای گرفته و درب را بکشد. شاید بپرسید که باوجوداینکه بیشتر درب‌های کششی و ریلی از مکانیسم‌های خودکار برقی برای باز و بسته شدن استفاده می‌کنند، نقش این دستگیره چیست؟ در پاسخ باید گفت که برخی درب‌های ریلی داخلی کوچک و سبک مانند درب‌های کمدهای داخلی خانه، سیستم برقی ندارند. همچنین، در صورت قطعی برق می‌توان با استفاده از این دستگیره، درب‌های پارکینگ یا صنعتی کشویی را نیز باز و بسته کرد. این دستگیره، فاقد جای قفل است.

دستگیره های شستی

 

اما گزینه‌های ما برای دستگیره‌ درب سرویس بهداشتی چیست ؟ یکی از بهترین انتخاب‌ها، می‌تواند دستگیره شستی باشد. این دستگیره با چرخش پیچ توسط انگشت شست، باز می‌شود. این دستگیره معمولا در ترکیب با دستگیره‌های اهرمی، ساخته می‌شود. عملکرد قفل آن تنها با چرخاندن پیچ روی آن حاصل می‌شود و هیچ کلیدی در آن به کار نرفته است. به‌این‌ترتیب، این دستگیره تنها حریم خصوصی را فراهم می‌کند و امنیت چندانی ندارد. درواقع، با قفل کردن این درب می‌توان مطمئن شد که کسی سهوا وارد حمام یا سرویس بهداشتی نخواهد شد.

دستگیره رزت چیست ؟

 

 

ویژگی بارز دستگیره رزت این است که به‌صورت دوتکه ساخته می‌شود. درواقع، این دستگیره در نقطه مقابل دستگیره پلاک قرار می‌گیرد و قسمت قفل­کننده آن از قسمت اهرمی‌اش جداست. قسمت اهرمی، تنها وظیفه باز و بسته کردن زبانه و قسمت قفل آن، وظیفه باز و بسته کردن قفل را بر عهده دارد. این دستگیره، خود به دودسته سوئیچی و کلیدار تقسیم می‌شود. دستگیره رزت یکی از زیباترین انواع دستگیره است که ظاهری بسیار کلاسیک و درعین‌حال، جمع‌وجوری به درب می‌دهد.

اهرم این دستگیره، بر روی یک پایه کوچک به شکل مربعی یا دایره‌ای قرار دارد. نقش این پایه کوچک این است که محل اتصال دستگیره به درب را احاطه کرده و یراق‌آلات داخلی را ازنظر، پنهان کند. درواقع پایه دایره­ای یا مربعی کوچک این دستگیره، نقش صفحه پلیتی دستگیره اهرمی پلاک را بازی می‌کند. این پایه می­تواند به صورت تکی نیز ارائه شود. اهرم این دستگیره نیز در طیف وسیعی از طرح‌ها از کلاسیک تا مدرن و اسپرت، تولید می‌شود تا با سبک‌های مختلف طراحی دکوراسیون داخلی هماهنگ شوند. در ادامه انواع دستگیره رزت را بیشتر معرفی می­کنیم.

دستگیره سوئیچی رزت

 

 

این دستگیره برای باز و بسته کردن قفل از یک سوئیچ که می‌توان آن را به اطراف چرخاند، استفاده می‌کند. به‌این‌ترتیب، هرکسی می‌تواند آن را باز و بسته کند. البته در بیشتر انواع این دستگیره، تنها امکان قفل کردن درب از داخل وجود دارد و افراد خارجی نمی‌توانند در صورت قفل بودن درب، وارد فضا بشوند. کاربرد اصلی این دستگیره در محیط‌های داخلی خانه است.

دستگیره کلیددار رزت

همان‌طور که از نام آن پیداست، دستگیره کلیددار رزت با استفاده از کلید، قفل را باز و بسته می‌کند. به‌این‌ترتیب، تنها کسانی که دارای کلید قفل هستند، می‌توانند از آن استفاده کنند. به دلیل امنیت نسبتا بالای این دستگیره، می‌توان از آن برای درب ورودی خانه نیز استفاده کرد.

 

 

حال سوال این است که به‌طور مثال، دستگیره در اتاق خواب کلیدی یا سوئیچی ، کدام‌یک مناسب‌تر است. پاسخ به این سوال با توجه به نوع کاربری شما مطرح می‌شود. به‌طور مثال، برای اتاق کودکان بهتر است از دستگیره‌های سوئیچی استفاده کرد چراکه باز و بسته کردن قفل درب آن‌ها برای کودکان راحت‌تر بوده و همچنین در صورت وقوع حادثه در اتاق، احتمال مواجه‌شدن با درب از داخل قفل شده، کمتر است.

جنس دستگیره درب

یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در انتخاب دستگیره درب به آن دقت داشت، جنس دستگیره است. دستگیره‌های درب معمولا از متریال فلزی مانند برنج، آلومینیوم، استیل و غیره ساخته می‌شوند. بسته به نوع کاربری، می‌توان یکی از آن‌ها را انتخاب کرد. اما اگر می‌پرسید که مقاوم‌ترین متریال برای دستگیره چیست؟ پاسخ، استیل ضدزنگ است. این ماده، آلیاژی از فولاد است که در آن مقادیری نیکل یا کروم نیز وجود دارد. فولاد یا استیل ضدزنگ، بهترین گزینه برای دستگیره درب در محیط‌های بیرونی و مرطوب است. از مزایای این متریال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاومت بالا در برابر خوردگی و رطوبت
• مقاومت بالا در برابر ضربه و فشار
• جذب آلودگی بسیار کم که آن را برای درب اتاق کودکان یا درب‌های بیمارستانی، بسیار مناسب کرده است
• مقاومت در برابر خراش و سایش
• ظاهر بسیار زیبا و درخشان
• نظافت آسان

 

 

علی‌رغم این مزایا، استیل ضدزنگ، تنوع رنگ ندارد به همین دلیل معمولا آن را با روکش‌های دیگری از فلزات دیگر، مانند کروم می‌پوشانند. روکش یا آبکاری کروم و نیکل، نسبت به دیگر روکش‌ها مقاومت بیشتری دارند چراکه در خود استیل ضدزنگ نیز از این دو فلز استفاده می‌شود. بااین‌حال، می‌توان از روکش‌های دیگر، حتی طلا نیز بر روی دستگیره درب استفاده کرد. از دیگر دستگیره‌هایی که با فلزات دیگر مانند برنز، چدن یا برنج ساخته می‌شوند، می‌توان برای محیط‌های داخلی استفاده کرد.

 

 

سخن آخر

در این مقاله تلاش کردیم که به‌طورکلی به این سوال پاسخ دهیم که دستگیره چیست و چه انواعی دارد. دستگیره درب، یکی از یراق آلات مهم آن محسوب شده که وظیفه هدایت درب و باز و بسته کردن آن با هماهنگی با قفل را بر عهده دارد. این قطعه، بر اساس نوع کاربری یا شکل ظاهری‌اش به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. دستگیره درب غیرفعال، دستگیره پاساژ، دستگیره حریم خصوصی و دستگیره درب ورودی یا انبار نمونه‌هایی از دسته‌های کلی دستگیره درب بر اساس نوع کاربری آن­ها هستند.

بااین‌حال، دستگیره درب را بیشتر بر اساس شکل ظاهری و مکانیسم باز و بسته شدن، دسته‌بندی می‌کنند. بر این اساس، دستگیره درب به دودسته کلی دستگیره پلاک و دستگیره رزت تقسیم می‌شود. دستگیره پلاک نوعی از دستگیره است که تمام بدنه آن به‌صورت یکپارچه ساخته می‌شود. این در حالی است که دستگیره رزت به‌صورت دوتکه تولید می‌شود. هرکدام از این دو نوع دستگیره، انواع مختلفی ازجمله کلیددار یا سوئیچی دارند.